Powiat Włoszczowski

Powiat Włoszczowski jest najbardziej wysuniętym na zachód powiatem województwa świętokrzyskiego. W jego skład wchodzą gminy Kluczewsko, Krasocin, Moskorzew, Radków, Secemin oraz Włoszczowa, będąca siedzibą władz powiatowych. Graniczy on z powiatami koneckim, kieleckim ziemskim i jędrzejowskim (województwo świętokrzyskie), radomszczańskim (województwo łódzkie) oraz częstochowskim ziemskim i zawierciańskim (województwo śląskie). Według J. Kondrackiego (1994) w ujęciu systematycznym tereny powiatu włoszczowskiego należą do następujących regionów fizycznogeograficznych:

Obszar                   Europa Zachodnia

Podobszar              Pozaalpejska Europa Zachodnia (3)

Prowincja              Wyżyna Małopolska (34)

Podprowincja       Wyżyna Środkowo-Małopolska (342)

Makroregion         Wyżyna Przedborska (342.1)

Mezoregion          Niecka Włoszczowska (342.14)

                          Pasmo Przedborsko-Małogoskie (342.15)

Niecka Włoszczowska jest mezoregionem, którego wschodnia część znajduje się w granicach województwa świętokrzyskiego i powiatu włoszczowskiego. Na jej terenie znajdują się w całości gminy: Włoszczowa, Radków, Secemin i Moskorzew oraz w części gminy: Krasocin i Kluczewsko. Pod względem ukształtowania powierzchni przypomina misę o płaskim dnie i wyniesionych brzegach. Margliste podłoże kredy pokrywają czwartorzędowe piaski, przewiane w wydmy, pomiędzy którymi występują tereny podmokłe,  bagniste i torfiaste. Znaczne powierzchnie na tym terenie zajmują lasy. zd27.jpg (22233 bytes)Pasmo Przedborsko-Małogoskie stanowi północno – wschodnią granicę powiatu. Zbudowane jest z wapieni górnojurajskich i piaskowców kredowych. Jest to monoklinalne pasmo ciągnące się na przestrzeni ok. 60 km. Wysokości bezwględne wynoszą od 220 do 351 m n.p.m. Ciągłość pasma przerywają doliny rzek Łośnej i Czarnej Włoszczowskiej.Odrodzony po prawie ćwierćwieczu scalił na nowo 6 gmin dawnego Powiatu Włoszczowskiego, zlikwidowanego w 1975 roku i rozparcelowanego na rzecz 3 województw:  kieleckiego, częstochowskiego   i piotrkowskiego. Niegdyś jeden z największych w województwie, dziś zajmuje ósme miejsce wśród 14 powiatów Województwa Świętokrzyskiego. Obejmuje swym zasięgiem obszar 906 km2, liczy 48,4 tys. mieszkańców, co stanowi 3,6% mieszkańców w skali województwa. Co czwarty mieszkaniec powiatu jest mieszkańcem Włoszczowy – jedynego ośrodka miejskiego – pełniącego rolę siedziby powiatu. W niej też mieszczą się wszystkie instytucje o charakterze ponadlokalnym. zd14.jpg (38470 bytes)Mimo niekorzystnych zjawisk obserwowanych na terenie całego województwa, takich jak: znaczne bezrobocie, regres demograficzny, rozdrobnienie i słaba kondycja gospodarstw rolnych, niedoinwestowanie infrastruktury technicznej, szczególnie obszarów wiejskich, szereg faktów napawa optymizmem. Włoszczowę ominęła likwidacja dużych państwowych zakładów pracy i związane z tym bezrobocie strukturalne. Wiele z nich po przekształceniach własnościowych funkcjonuje dalej i osiąga sukcesy. Powstało szereg firm prywatnych. Na terenie powiatu działa 1,9 tys. podmiotów gospodarczych, wśród których 82,2% stanowią zakłady będące własnością osób fizycznych. Mimo, iż określa się powiat jako rolno – przemysłowy (użytki rolne stanowią prawie 53% powierzchni ogólnej), to najwięcej, bo 43,4% osób znajduje zatrudnienie w przemyśle. Największe zakłady zlokalizowane są na terenie gmin: Krasocin, Włoszczowa i Secemin i związane są z wykorzystaniem zasobów naturalnych: drewna, skał wapiennych i piasku. Trudno w tym miejscu nie wspomnieć o walorach przyrodniczych i historycznych regionu. Znaczne kompleksy leśne, obfitujące w owoce runa leśnego, malowniczy krajobraz Pasma Przedborsko – Małogoskiego, rozległe obszary niezurbanizowane oraz nieskażone środowisko naturalne czynią te tereny szczególnie atrakcyjnymi pod względem turystycznym. Wyjątkowo odpowiednie warunki posiada ten region dla rozwoju agroturystyki, wypoczynku rodzinnego i turystyki rowerowej. Przykładem wykorzystania tych walorów jest prężnie działający od 1995 r. Klub Turystyki Rowerowej – Ziemia Włoszczowska.zd16.jpg (32105 bytes)Ziemia włoszczowska może się poszczycić wspaniałymi tradycjami historycznymi, wymienić choćby osiągnięcia Reformacji, czego dowodem są zachowane do dziś pozostałości zborów w Ludyni, Gruszczynie, Łapczynej Woli czy szkoły ariańskiej w Moskorzewie. To również miejsce wielu walk narodowowyzwoleńczych i w obronie niepodległości. Stąd wywodzą się takie postaci jak: profesorowie Akademii Krakowskiej Świętopełk z Rząbca, Jan Muscenius, Stanisław Jakobejus, Jan Brożek, Hieronim Moskorzewski, bracia Emil i Mścisław Godlewscy czy sztandarowa postać Ziemi Włoszczowskiej – hetman Stefan Czarniecki. Pozostałościami bogatej historii tej ziemi są liczne zabytki architektury i sztuki. Oprócz wymienionych wcześniej zabytków protestanckich są to głównie obiekty sakralne oraz pozostałości założeń dworskich i pałacowych.

 

  1. RYS HISTORYCZNY ZIEMI WŁOSZCZOWSKIEJ

Początki osadnictwa na terenach obecnego powiatu włoszczowskiego są bardzo dawne. Jak dowiodły badania archeologiczne najstarsze ślady pobytu człowieka pochodzą z wczesnego mezolitu. Według dotychczasowego stanu wiedzy, stanowisk archeologicznych, reprezentujących różne kultury, od mezolitu po wczesne średniowiecze, stwierdzono na tym terenie kilkaset. Obszary ich występowania są związane głównie z dolinami rzek: Białej Nidy, Pilicy i Czarnej Włoszczowskiej. Szczególnie liczne stanowiska reprezentują osady i cmentarzyska kultury łużyckiej (1200 – 400 rok p.n.e.). zd24.jpg (47132 bytes)W okresie wczesnego średniowiecza, gdy kształtowało się państwo polskie, tereny te z racji budowy geologicznej i ukształtowania terenu pokryte lasami Puszczy Pilickiej, bagnami i mokradłami, były bardzo słabo zaludnione. O zorganizowanym osadnictwie i udziale tych ziem w procesach historyczno – gospodarczych kraju można mówić dopiero w XII w. gdy Kronika Galla Anonima wymienia zburzony w 1106 r. przez Bolesława Krzywoustego “potężny gród Gallusa” identyfikowany z Kurzelowem. Zaś bulla gnieźnieńska z 1136 r. dotycząca uposażenia archidiecezji gnieźnieńskiej wymienia takie miejscowości jak Kurzelów, Konieczno, Danków i Jeżowice, wchodzące w skład archidiakonatu kurzelowskiego. Udokumentowane dzieje Włoszczowy – późniejszej stolicy regionu – datuje się od 1154 r., kiedy to Henryk Sandomierski nadaje ją Joannitom z Zagościa. Z XII i XIII wieku pochodzi większość fundacji kościołów parafialnych na tym terenie. Były to jednak budowle drewniane i nie dotrwały do naszych czasów. Zachowały się natomiast budowane na ich miejscu gotyckie XIV-wieczne kościoły w Kurzelowie, Moskorzewie i Seceminie. Z tym też okresem związane jest powstanie grodziska we Włoszczowie, którego relikty można oglądać do dziś.U schyłku XIV w. Włoszczowa była wsią królewską, przekazaną następnie w prywatne ręce. Od 1395 roku datują się związki tych ziem z możnym rodem Szafrańców z Pieskowej Skały, początkowo jako właścicieli Secemina, później zaś Włoszczowy i znacznej części obecnego powiatu aż po Oleszno i Krasocin. W 1539 roku Hieronim Szafraniec uzyskał od Zygmunta Starego przywilej na lokację miasta we Włoszczowie (prawa miejskie posiadały już wówczas Secemin i Kurzelów, a także Kossów i Oleszno). W tym też czasie Szafrańcowie wybudowali we Włoszczowie okazały zamek po którym zachowały się do dziś jedynie zarysy fos i szczątki fundamentów. W późniejszym okresie przez kilka wieków Włoszczowa była w rękach prywatnych: Krezów, Dąbskich, Otfinowskich, Małachowskich i Niemojewskich.Od lat 50-tych XVI w. Włoszczowa i jej okolice stały się ważnym ośrodkiem ruchu reformacyjnego. Oprócz kurzelowskiego klucza dóbr arcybiskupich objął on prawie cały teren obecnego powiatu. Według tradycji łączyć z nim należy zachowany do dziś budynek zboru ariańskiego w Ludyni, ruiny zborów w Gruszczynie i Łapczynej Woli czy budynek szkoły ariańskiej w Moskorzewie. Z ruchem tym związani byli przedstawiciele ważnego rodu Moskorzewskich, m.in. Hieronim, współtwórca Katechizmu Rakowskiego.Inne ważne rodziny związane z tymi ziemiami to właściciele Bebelna z rodu Długoszów, z ojcem historyka Jana oraz Czarnieccy – właściciele Kątów i Czarncy, gdzie w latach 1640-59 późniejszy hetman polny Stefan ufundował kościół parafialny. Do dziś przechowuje on szczątki hetmana i liczne pamiątki związane z jego osobą. W 1999 roku z inicjatywy Towarzystwa Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego odsłonięty został w Czarncy jego pomnik projektu prof. Mariana Koniecznego. Na XVI i początek XVII w. przypadają czasy świetności założonej w 1369 r. szkoły kolegiackiej w Kurzelowie, kiedy to wydała ona grono wybitnych profesorów i rektorów Akademii Krakowskiej, rodowitych kurzelowian z Janem Brożkiem na czele. zd2.jpg (36702 bytes)W XVIII i pierwszej połowie XIX wieku częstokroć niszczące miasto pożary przyniosły Włoszczowie upadek, do tego stopnia, iż utraciła ona prawa miejskie. Odzyskała je w 1815r., po to by ponownie utracić w 1869r. (ostatecznie odzyskała je w 1919r.). Wtedy to, na mocy ukazu carskiego, prawa miejskie straciły również Kurzelów, Secemin oraz pobliskie Koniecpol i Szczekociny. Ustanowienie w 1867r. we Włoszczowie siedziby powiatu, obejmującego 14 gmin, stało się przyczyną jej trwającego do dziś rozwoju. Przyczyniła się do tego również budowa na początku XX wieku linii kolejowej Kielce – Częstochowa. Omawiając najnowsze dzieje regionu nie sposób nie wspomnieć o ogólnopolskich uroczystościach w 1937r. w Czarncy, związanych z przeniesieniem zwłok Stefana Czarnieckiego, hetmana polnego koronnego, do nowego sarkofagu, z udziałem m.in. marszałka Polski Edwarda Rydza-Śmigłego. W czasie II wojny światowej mieszkańców regionu dotknęły liczne represje; wiele miejscowości zostało spacyfikowanych, niemal doszczętnie zgładzono liczną ludność żydowską. Działające licznie w powiecie włoszczowskim oddziały partyzanckie przeprowadziły szereg akcji bojowych, które upamiętniono później dziesiątkami pomników i tablic pamiątkowych. Nieprzerwanie trwający w okresie powojennym rozwój Włoszczowy związany z umiejscowieniem w nim siedziby władz administracyjnych wyhamowany został nieco likwidacją powiatu w 1975r. i podziałem jego terytorium na rzecz 3 województw: kieleckiego, piotrkowskiego i częstochowskiego. Lata 90-te to okres inwestowania w infrastrukturę techniczną miasta i okolicznych gmin. Budowane są wodociągi, kanalizacja sanitarna, drogi i chodniki. We Włoszczowie powstała nowoczesna oczyszczalnia ścieków, obsługujące kilka gmin wysypisko odpadów komunalnych, magistrala ciepłownicza, a także otwarta w 1999r. pełnowymiarowa hala sportowa. Mimo, iż po 1975 roku Włoszczowa nie była siedzibą urzędu rejonowego, zdołała utrzymać, bądź zorganizować, szereg instytucji ponadgminnych (sąd, prokuraturę, ZOZ, “Sanepid” i inne). Przyczyniło się to niewątpliwie do reaktywowania z dniem 1 stycznia 1999 r. powiatu włoszczowskiego, obejmującego obecnie 6 gmin: Włoszczowę, Kluczewsko, Krasocin, Moskorzew, Radków i Secemin.

2. WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE

Powiat włoszczowski to jeden z najbardziej atrakcyjnych, a zarazem, z różnych względów, najsłabiej wykorzystywanych turystycznie rejonów województwa świętokrzyskiego. Odwiedzających te tereny zachwyci różnorodność krajobrazu tej ziemi. Obok wapiennych wzgórz Pasma Przedborsko – Małogoskiego z ciekawą roślinnością kserotermiczną znajda tu równinne tereny pokryte znacznymi połaciami lasów, obok piaszczystych wydm – bogatą sieć rzeczną, stawy, śródleśne bagna i torfowiska. W krajobrazie dominują tereny leśne poprzecinane większymi kompleksami i enklawami użytków rolnych. Pod względem fizjograficznym tereny powiatu zajmują północną część Niecki Nidziańskiej, zwane Niecką Włoszczowską, od północnego wschodu ograniczone wzgórzami Pasma Przedborsko – Małogoskiego. Z uwagi na specyficzną budowę geologiczną podłoża i rzeźbę terenu, powodującą zabagnienie i częste występowanie torfowisk oraz niesprzyjające rozwojowi rolnictwa słabe gleby, tereny te w przeszłości pokrywały znaczne połacie lasów Puszczy Pilickiej. Obecnie lasy stanowią one ok. 40% ogólnej powierzchni i występują na słabszych glebach i terenach podmokłych. Dominują oczywiście pochodzące ze sztucznych nasadzeń różne typy borów z przeważającym udziałem w drzewostanie sosny pospolitej. Ich typy wyróżniają różne gatunki składające się na podszyt i runo, odmienne w zależności od warunków, w jakich występują. I tak są to: od występujących na skrajnie ubogich piaskach polodowcowych wydm – boru suchego, z licznymi gatunkami mchów i porostów w runie, poprzez bór świeży> i wilgotny, po bór bagienny z torfowcami, borówką bagienną, żurawiną i bagnem zwyczajnym. Najciekawsze lasy liściaste o charakterze naturalnym są chronione w dwu rezerwatach przyrody: Oleszno (gm. Krasocin) i Bukowa Góra (m. Kluczewsko). W pierwszym z nich, utworzonym 1970 r., w naturalnym, podmokłym obniżeniu terenu, na powierzchni ok. 54 ha, występują wielogatunkowe drzewostany o charakterze naturalnym, ze znacznym udziałem starodrzewu olszy czarnej, jesionu wyniosłego, dębu szypułkowego, jodły pospolitej i wielu innych. W bardzo bogatym podszycie należy zwrócić uwagę na skupiska reintrodukowanych tu cisów. Rezerwat sprawia wrażenie niemal pierwotnego i jest trudny do przebycia przez większą część roku. W bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu stwierdzono występowanie takich rzadkości ornitologicznych jak orlik krzykliwy i bocian czarny. Zupełnie odmienny charakter ma utworzony w 1959 r. rezerwat Bukowa Góra, chroniący różne typy buczyn porastających wapienne wzgórze. Jest to jedyny i ostatni płat naturalnego lasu bukowego na terenie powiatu. Rezerwat posiada duże walory krajobrazowe oraz jest ostoją wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin, wśród których na szczególną uwagę zasługują: pluskwica europejska, lilia złotogłów, bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko i szereg gatunków storczyków. Unikatowe w tej części kraju zbiorowiska roślinne są chronione w utworzonym w 1989 r. rezerwacie stepowym Murawy Dobromierskie. Na powierzchni ponad 36 ha zajmującej południowy stok zbudowanego z wapiennych skał jurajskich wzgórza chronione są murawy kserotermiczne z tak rzadkimi gatunkami roślin, jak: zawilec wielkokwiatowy, goryczka orzęsiona, aster gawędka, oman wierzbolistny i inne oraz związane z nimi bogactwo zwierząt (głównie owadów). Poprzez zmieniający się w ciągu roku koloryt kwietnego kobierca i liczne wychodnie białych skał rezerwat posiada wyjątkowe walory krajobrazowe. Jest ponadto doskonałym punktem widokowym na resztę Pasma Przedborsko – Małogoskiego i dolinę Pilicy. Dwa ostatnio wymienione rezerwaty są ozdobą utworzonego w 1988r. Przedborskiego Parku Krajobrazowego obejmującego blisko 17 tys. ha. najcenniejszych przyrodniczo terenów Pasma Przedborsko – Małogoskiego i doliny rzeki Czarnej Włoszczowskiej. Dla pełnego obrazu należy wymienić jeszcze położony w lasach kurzelowskich (gm. Włoszczowa) jedyny w województwie rezerwat ornitologiczny Ługi. Został on utworzony w 1981r. Dla ochrony naturalnego zespołu zarastającego zbiornika śródleśnego stanowiącego ostoję wielu rzadkich gatunków ptaków, m.in. żurawia, kszyka, cyraneczki i perkozka. Obok wyżej wymienionych rezerwatów na terenie powiatu ochroną konserwatorską objęto szereg innych cennych obiektów przyrodniczych. Jest to 29 pomników przyrody, 12 użytków ekologicznych i 1 obszar chronionego krajobrazu. Na uwagę zasługuje różnorodność fauny zamieszkującej te tereny. Dość licznie występuje zwierzyna łowna: jelenie, sarny, dziki i lisy, okresowo przebywają tu łosie. Nad rzekami i stawami występują licznie dwa gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt: wydra i bóbr, który przybył na te tereny z biegiem Pilicy. Bardzo bogaty jest świat ptaków – stwier dzono tu występowanie ok. 180 gatunków lęgowych, w tym takich jak: orlik krzykliwy, cietrzew, bocian czarny czy regularnie zalatujące: bielik i orzeł przedni. Podsumowując, znaczne kompleksy leśne obfitujące w owoce runa leśnego, malowniczy krajobraz, rozległe obszary niezurbanizowane oraz nieskażone środowisko naturalne czynią te tereny szczególnie atrakcyjnymi pod względem turystycznym. Wyjątkowo dobre warunki, bardzo słabo wykorzystane, posiada ten region dla rozwoju agroturystyki, wypoczynku rodzinnego i turystyki rowerowej.

3. ZNANE POSTACIE ZIEMI WŁOSZCZOWSKIEJ

 Świętopełk z Rząbca (?-1497) – profesor Akademii Krakowskiej, jeden z pierwszych bibliofilów polskich. Jego ród posiadał w XV i XVI w. Rząbiec oraz Nieznanowice k. Włoszczowy.

Jan Muscenius (ok. 1532-1602) – pochodził z Kurzelowa, w 1558r. otrzymał katedrę astrologii w Akademii Krakowskiej. Przeprowadzał w tym czasie samodzielne obserwacje astronomiczne, później zaś poświęcił się studiom teologicznym.

Stanisław Jakobejus (1540-1612) – kurzelowianin, w 1568r. objął po Musceniusu katedrę astrologii. W 1578r. wyjechał studiować na Uniwersytecie Padewskim, gdzie zdobył doktorat z medycyny.

Jan Brożek (1585-1652) – pochodził z Kurzelowa, po otrzymaniu na Akademii Krakowskiej tytułu bakałarza sztuk wyzwolonych zainteresował się matematyką i astronomią. Jego teoria liczb wyprzedzała prawie o półwiecze twierdzenia wielkiego matematyka francuskiego P. de Fermata, którego odkrycia utorowały drogę rachunkowi prawdopodobieństwa, rachunkowi całkowemu i różniczkowemu. Interesował się również medycyną, wymową, teologią oraz kartografią. Korespondował nawet z Galileuszem.

Hieronim Moskorzewski (? –1625) – z Moskorzewa, pisarz religijny, działacz kalwiński i ariański, współtwórca Katechizmu Rakowskiego.

Stefan Czarniecki (1599 – 1665) – wojewoda ruski, hetman polny koronny, bohater wojen szwedzkich. Pochodził z Czarncy, tu ufundował kościół parafialny, gdzie znajduje się jego mauzoleum.

Kantorbery Tomasz Tymowski (1790-1850) – pochodził z Łapczynej Woli. Poseł na Sejm, poeta, przedstawiciel epoki przejściowej, w jego twórczości widać elementy oświeceniowe i preromantyczne.

Emil Godlewski (1847-1850) – urodził się w Krasocinie, botanik, jako jeden z pierwszych badaczy zajmował się fizjologią roślin, organizator i nauczyciel wyższych uczelni rolniczych.

Mścisław Godlewski (1847-1930) – brat Emila, prawnik, publicysta i wydawca, redaktor czasopism “Niwa” i “Słowo”.

  4. ZABYTKI

Zabytki warte zobaczenia na terenie Powiatu Włoszczowskiego:  zd23.jpg (36205 bytes)

zd19.jpg (28268 bytes)
Barokowy kościół parafialny we Włoszczowie z XVII w., z wieżami dobudowanymi w 2 poł. XIX w.. W kościele tym znajduje się cudowny obrazNMP ze św. Józefem i św. Joachimem.

Wykaz nieruchomych dóbr kultury Powiatu Włoszczowskiego:

GMINA WŁOSZCZOWA

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

Bebelnio Wieś

            • Zespół Kościoła parafialnego
  1. Kościół parafialny p. w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1745r.
  2. Dzwonnica z XVIII w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Parafia Bebelno

Parafia Bebelno

Czarnca

            • Zespół Kościoła parafialnego
  1. Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Floriana z 1640r.
  2. Dzwonnica z drugiej połowy XVII w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Parafia Czarnica

Parafia Czarnica

Konieczno

  1. Kościół parafialny p. w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny (1796-1812r.)

Zna Konwencji Haskiej

Parafai Konieczno

Kurzelów

            • Zespół Kościoła parafialnego
  1. Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1360r.
  2. Dzwonnica z w. XVII – XVII
  3. Kaplica cmentarna

  4. Kaplica p. w. św. Anny z pierwszej połowy XVII w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Parafia Kurzelów

 

 

Parafia Kurzelów

Parafia Kurzelów

Danków Duży – Kapliczka z pierwszej połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Gmina Włoszczowa

Nieznanowice

    1. Park z XIX w.
    2. Dawna owczarnia z pierwszej połowy XIX w.
    3. Figura kamienna św. Floriana
    4. Kapliczka przydrożna z XIX w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

 

W tym miasto Włoszczowa

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

  • Zespół Kościoła parafialnego
  1. Kościół parafialny p. w. Najświętszej Marii Panny z XVII wieku;
  2. Plebania z około połowy XIX wieku.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Włoszczowa
  2. Parafia Włoszczowa
  • Kaplica cmentarna
    1. Kaplica pod wezwaniem Wszystkich Świętych z 1786 roku.

Znak Konwencji Haskiej

Parafia Włoszczowa

  • Pozostałości założenia dworskiego (Podzamcze)
  1. Dworek wzniesiony przed 1525/7 rokiem
  2. Oficyna z połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

  1. sześć rodzin
  2. dwie rodziny
  • Kapliczka przydrożna z połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Urząd Gminy we Włoszczowie

  • Figura św. Floriana na rynku z datą 1821

Znak Konwencji Haskiej

Urząd Gminy we Włoszczowie

  • Figura św. Jana Nepomucena z drugiej połowy XVIII w.

Znak Konwencji Haskiej

Urząd Gminy we Włoszczowie

GMINA MOSKORZEW

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

Moskorzew

  1. Kościół parafialny p. w. św. Małgorzaty z końca XVI w.
  • Dawny zespół dworski
  1. Dwór z końca XVIII w.
  2. Budynek dworski tzw. Murowanie zapewne z XVI w.
  3. Oficyna z około połowy XIX w.
  4. Park zapewne z XVIII w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

Parafia Moskorzew

Gmina Moskorzew

Gmina Moskorzew

Gmina Moskorzew

Gmina Moskorzew

Chlewice

  1. Kościół parafialny p. w. św. Jakuba Apostoła z 1862-4r.
  2. Kapliczka przydrożna z około połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

Parafia Chlewice

Gmina Moskorzew

Mękarzów - Dworek z pozostałościami parku z XVIII w.

Znak Konwencji Haskiej

Gmina Moskorzew

GMINA KRASOCIN

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

Krasocin

  1. Kościół parafialny p. w. św. Tekli z XIX w.
  2. Dzwonnica z około połowy XIX w.
  3. Lamus dworski z XVIII w.
  4. Wiatrak z połowy XIX w.
  5. Kapliczka z rzeźbą barokową ludową św. Jana Nepomucena
  6. Figura przydrożna św. Floriana

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Krasocin
  2. Parafia Krasocin

Oleszno

  1. Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wzniesiony po 1643r.
  • Dawny zespół dworski
    1. Dwór zapewne z końca XVIII w.
    1. Zabudowania gospodarcze:
    2. Budynek klasycystyczny z pierwszej połowy XIX w.
    3. Obora z pierwszej połowy XIX w.
    4. Spichlerz neogotycki z około połowy XIX w.
    5. Kapliczka z XIX w. z rzeźbą św. Floriana

Znak Konwencji Haskiej

 

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Oleszno

 

 

Sułków – Kapliczka z XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena

Znak Konwencji Haskiej

 

Gruszczyn – Ruina zbioru zapewne druga połowa XVI w.

Znak Konwencji Haskiej

 

Świdno - Kapliczka z pierwszej połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

 

Wola Świdzińska

  1. Dawny dwór zapewne z połowy XIX w.
  2. Budynek gospodarczy prawdopodobnie z XVIII w.
  3. Figura przydrożna z XIX w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

Nadleśnictwo Włoszczowa

Ludynia

  • Dawny zespół dworski
  1. Dwór około lub druga połowa XVIII w.
  2. Dawny zbór ariański około połowy XVI w.
  3. Zabudowania gospodarcze około połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

 

Gieryński Stanisław

Chotów – stary młyn

Znak Konwencji Haskiej

 

GMINA KLUCZEWSKO

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

Kluczewsko

  1. Kościół parafialny p. w. św. Wawrzyńca z 1797r.
  • Dawny zespół dworski zapewne XVII w.
  1. Pozostałość dworu z około połowy XVIII w.
  2. Park
  3. Spichlerz z pierwszej połowy XIX w.
  4. Rządcówka z pierwszej połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

Parafia Kluczewsko

  1. Gmina Kluczewsko
  2. Gmina Kluczewsko
  3. Dybowski Józef
  4. Zielińska Anna,

Włoszczowski Tadeusz

Januszewice – Kościół parafialny p. w. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1900r.

Znak Konwencji Haskiej

Parafia Kluczewsko

Łapczyna Wola – Ruina zboru zapewne z drugiej połowy XVI w.

Znak Konwencji Haskiej

Skarb Państwa

Stanowiska

  1. Kościół parafialny p. w. św. Jakuba z XIV lub XV w.
  2. Dawny dwór z końca XVIII w.
  3. Park z XVIII – XIX w.
  4. Kapliczka z XVIII w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Stanowiska
  2. Gmina Kluczewsko
  3. Gmina Kluczewsko
  4. Gmina Kluczewsko

Rączki

  1. Kościół filialny p. w. Świętej Trójcy z pierwszej połowy XIX w.
  2. Dzwonnica z pierwszej połowy XIX w.
  3. Dawny dwór z drugiej połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Przedbórz
  2. Parafia Przedbórz
  3. Zalewska Regina

GMINA RADKÓW

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

Radków – Dwór i pozostałości parku krajobrazowego

Znak Konwencji Haskiej

Wernicki Wojciech

Dzierzgów – Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1903r.

Znak Konwencji Haskiej

Parafia Dzierzgów

Kosów

  1. Kościół parafialny p. w. Wszystkich Świętych z pierwszej połowy XVII w.
  2. Dzwonnica zapewne z XVIII w.
  3. Młyn wodny z około połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Kossów
  2. Parafia Kossów
  3. Niwiński Marcin

Kwilina

  1. Dwór zapewne z końca XVIII w.
  2. Kapliczka z rzeźbą św. Jana Nepomucena z drugiej połowy XVIII w.
  3. Park

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej

  1. Fundacja Domu Niewidomych im. Matki Czackiej w Kwilinie
  2. Gmina Radków
  3. Gmina Radków

Bieganów – Dwór z parkiem

Znak Konwencji Haskiej

Świdzińska Eugenia, Bujak Andrzej

Ojsławice – Park dworski

Znak Konwencji Haskiej

Urząd Gminy Radków

Świerków – Park dworski

Znak Konwencji Haskiej

Minda Marian

Sosna – Kapliczka z XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena

Znak Konwencji Haskiej

Gmina Radków

GMINA SECEMIN

Nazwa

Sposób zabezpieczenia

Właściciel (użytkownik)

Secemin

  1. Kościół parafialny p.w. śś. Katarzyny i Jana Ewangelisty z 1402r.
  2. Plebania XIX/XX w.
  3. Dawny dwór z 1752r.
  4. Pozostałości fortyfikacji (fosa) z przed 1540r.
  5. Park z połowy XVIII w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Secemin
  2. Parafia Secemin
  3. Gmina Secemin
  4. Gmina Secemin
  5. Gmina Secemin

Bichniów

  1. Kapliczka z około połowy XIX w.
  2. Dwór z 1925r.
  3. Park z XVIII/XIX w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Gmina Secemin
  2. Glinka Waldemar
  3. Glinka Waldemar

Brzozowa – Dwie kapliczki przydrożne z około połowy XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Gmina Secemin

Czaryż

  1. Rządcówka z XIX/XX w.
  2. Pozostałości parku krajobrazowego z XIX w.

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Gmina Secemin
  2. Gmina Secemin

Krzepin – Pozostałości parku dworskiego z przełomu XVIII/XIX w.

Znak Konwencji Haskiej

Gmina Secemin

Kuczków

  1. Kościół Parafialny p. w. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1779-1789r.
  2. Dzwonnica z XVIII/XIX w.
  3. Ogrodzenie z XVIII/XIX w.
  4. Plebania z pierwszej połowy XIX w.
  5. Kaplica z XIX w.
  6. Kaplica z początku XX w.

Znak Konwencji Haskiej

Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej

  1. Parafia Kuczków
  2. Parafia Kuczków
  3. Parafia Kuczków
  4. Parafia Kuczków
  5. Parafia Kuczków
  6. Parafia Kuczków

Wola Kuczkowska – Dom drewniany z XX w.

Znak Konwencji Haskiej

Henryk Idziak

 

5. ATUTY GMIN

WŁOSZCZOWA

Ponad 39 % powierzchni gminy zajmują lasy, co sprzyja turystyce rodzinnej. Miłośnicy przyrody mogą obejrzeć pomniki przyrody, rezerwat ornitologiczny “Ługi”, park arboretum w Czarncy. Samo miasto stanowi rozwijający się od lat 60-tych ośrodek przemysłowy i usługowy. Obok największych zakładów: ZSB STOLBUD S.A., OSM, ZPUE – Bogusław Wypychewicz S.A., Effector, PUH ELEKTOMAX, w gminie zarejestrowanych jest prawie 900 podmiotów gospodarczych. Rozwojowi miasta sprzyja konsekwentnie prowadzona polityka proekologiczna samorządu oraz inwestycje w tym zakresie (nowoczesna oczyszczalnia ścieków, wysypisko odpadów komunalnych, magistrala ciepłownicza, sieć kanalizacji). W 1997r. gmina została laureatką konkursu na najbardziej ekologiczną gminę miejską województwa kieleckiego. W chwili obecnej dobiega końca budowa nowoczesnej hali sportowej. W mieście oprócz większości instytucji o charakterze powiatowym, działa szereg organizacji i towarzystw społecznych. Od kilku lat władze samorządowe wydają miesięcznik regionalny “Głos Włoszczowy” oraz sponsorują wydawanie półrocznika “Włoszczowskie Zeszyty Historyczne”. SECEMIN Gmina rolniczo-leśna, dominują uprawy żyta, pszenicy i ziemniaków. Lasy stanowiące około 1/3 powierzchni gminy są dobrymi terenami dla grzybiarzy i zbieraczy runa leśnego. Secemin od XIV w. do roku 1870 był miastem, ale z tego okresu nie zachowało się wiele zabytków. Najcenniejszym jest gotycki kościół parafialny przebudowany w XVIII w., a także parki podworskie w Krzepinie, Bichniowie i Czaryżu. Największym zakładem na terenie gminy jest Korporacja AHG “Prebet” Sp. z o.o. w Żelisławicach produkujący beton komórkowy. Gmina ma dobre połączenia komunikacyjne z siedzibą powiatu - Włoszczową, Częstochową i Śląskiem.

MOSKORZEW

Gmina rolnicza, z przewagą ziem lekkich. Tereny o starym osadnictwie i ciekawych zabytkach historycznych. Z tych ostatnich należy wymienić kościół parafialny w Moskorzewie z XIV w. W okresie reformacji zamieniony na zbór kalwiński a następnie ariański. W pobliżu kościoła znajduje się park z zabudowaniami dworskimi z XVIII w. oraz późnogotycki obiekt murowany, który według tradycji miał być siedzibą szkoły ariańskiej. Ze stawów w parku bierze początek rzeka Nida. Innym zabytkiem godnym uwagi jest park w Chlewicach z zachowanym zespołem budynków podworskich. Znaczne powierzchnie lasów, cisza i spokój stwarzają doskonałe warunki dla zmęczonych wielkomiejskim gwarem.

RADKÓW

Gmina rolnicza, w dużym stopniu zalesiona, brak zakładów przetwórstwa i przemysłu. Największym atutem gminy jest wspaniała przyroda i czyste środowisko. Urozmaicone lasy, zwłaszcza mieszane oraz liczne obiekty stawowe stanowią atrakcyjne tereny letniskowe i turystyczne. Bazę turystyczną stanowi ośrodek wypoczynkowy w Chyczy. Piękno krajobrazu uzupełniają obiekty zabytkowe: zespoły dworskie w Radkowie, Bieganowie, Kwilinie, Ojsławicach, kościół parafialny w Dzierzgowie, wybudowany w 1903 r. z zabytkami: po poprzednich świątyniach drewnianych i cudownym obrazem NMP z XVII w., drewniany kościół parafialny w Kossowie z XVII w. Kolejnym atutem, ważnym dla turystów, ale i dla potencjalnych inwestorów, jest bardzo dobry stan sieci drogowej.

KLUCZEWSKO

Gmina rolnicza o przewadze gleb lekkich i nieurodzajnych. Brak dużych zakładów przemysłowych, a w związku z tym brak zanieczyszczeń. Leży w obrębie Wyżyny Środkowo-Małopolskiej, której obszar stanowi Niecka Włoszczowska, leżąca po obu stronach Pilicy. Południowo-wschodnią część gminy otacza osłona mezozoiczna Gór Świętokrzyskich (Pasmo Przedborsko – Małogoskie). Wysokość wapiennych pagórków dochodzi do 340 m. n.p.m. Obszar gminy odwadniany jest przez rzekę Pilicę, która stanowi zachodnią granicę gminy i jej prawobrzeżny dopływ Czarną. W roku 1988 został tu utworzony Przedborski Park Krajobrazowy obejmujący ok. 2/3 powierzchni gminy. Na jego terenie znajdują się rezerwaty: “Murawy Dobromierskie” o unikatowej w tej części kraju stepowej florze oraz leśny “Bukowa Góra”. Urozmaicona rzeźba terenu i nieskażona przyroda sprzyja rozwojowi turystyki pieszej i rowerowej. Stwarza to możliwość lokaty kapitału w usługach turystycznych. W ostatnich latach samorząd gminny realizuje inwestycje z zakresu ochrony wód: oczyszczalnie ścieków w Kluczewsku i Dobromierzu.

KRASOCIN

Gmina rolnicza, ale na jej terytorium istnieją dwa liczące się w skali województwa zakłady pracy: Zakłady Przemysłu Wapienniczego “Lhoist” Bukowa i Zakłady Produkcji Silikatów “Ludynia” Sp z o.o. Część gminy zajmują ciekawe krajobrazowo i turystycznie tereny Pasma Przedborsko – Małogoskiego i Przedborskiego Parku Krajobrazowego. Do atrakcji gminy należą zabytki z XVI i XVII wieku parki, dwory, zbory ariańskie. Bazę noclegową zapewniają gospodarstwa agroturystyczne w Krasocinie, Chotowie i w Nowym Dworze. Obecnie gmina jest w ok. 75% zwodociągowana, ma dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną i telefoniczną.

6. AKTYWNOŚĆ MIESZKAŃCÓW

Na terenie Powiatu zarejestrowano ogółem 44 stowarzyszenia o różnym zakresie i charakterze działalności. Osobowość prawną posiada 43 z nich. W latach 1999 – 2000 wpisano do rejestru 21 stowarzyszeń. W tej grupie funkcjonuje 8 stowarzyszeń kultury fizycznej i są to:

 

Ostatnich 5 utworzono w 1999 – 2000 r.

Celem statutowym wymienionych klubów jest amatorskie uprawianie sportu organizowanie różnych form współzawodnictwa, inicjowanie w lokalnych środowiskach różnych form aktywności ruchowej i rekreacyjnej. Wszystkie stowarzyszenia kultury fizycznej wykazują się aktywnością w swoich środowiskach. Imprezy sportowe i turnieje o zasięgu powiatowym były wspierane organizacyjnie i finansowo przez Starostwo poprzez przygotowanie dyplomów, fundowanie pucharów, drobnych upominków, itp. Szczególnym rodzajem klubu sportowego są uczniowskie kluby sportowe, które działają na zasadach przewidzianych w ustawie z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji w sądzie. Po spełnieniu warunków określonych ustawą i przedłożeniu stosownej dokumentacji podlegają wpisowi do ewidencji prowadzonej w Wydziale Edukacji, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki. Ogółem wpisano do rejestru 11 uczniowskich klubów sportowych, i są to:

 

W latach 1999 – 2000 wpisano do ewidencji 6 uczniowskich klubów sportowych. Inicjatorami tworzenia uczniowskich klubów sportowych są nauczyciele i rodzice uczniów poszczególnych szkół. Każdy z klubów określa w swoim statucie zakres działalności i rodzaje uprawianych dyscyplin sportowych. Dominuje lekkoatletyka, tenis stołowy, piłka siatkowa, ręczna i nożna. Zarządy klubów i członkowie organizują wśród dzieci i młodzieży zajęcia sportowe i rekreacyjne oraz różne formy współzawodnictwa zmierzające do doskonalenia uzdolnień i sprawności fizycznej a także aktywności ruchowej wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Zajęcia tego typu są też formą spędzają wolnego czasu. Dzieci i młodzież pod patronatem klubów bierze udział w zawodach sportowych międzyszkolnych, regionalnych i wojewódzkich w różnych dyscyplinach sportowych. Ludowo – Uczniowskie Kluby Sportowe ściśle współpracują z Zarządem Wojewódzkim Ludowych Zespołów Sportowych i aktywnie uczestniczą w kalendarzu imprez sportowych tej organizacji. Działalność Uczniowskiego Klubu Sportowego “Pilawa” została w bieżącym roku nagrodzona przez władze wojewódzkie Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej zestawem sprzętu sportowego w wysokości ok. 10000 zł. Aktywność środowisk zrzeszonych w klubach jest wspierana przez Starostwo poprzez zakup upominków, pucharów, dyplomów itp. Koordynatorem działań Uczniowskich Klubów Sportowych lub współorganizatorem imprez o charakterze sportowo – rekreacyjnym jest Powiatowy Szkolny Związek Sportowy (np. 01. 06 – Dzień Sportu Szkolnego). Stowarzyszeń o szerokim zakresie działalności statutowej związanej z kulturą, oświatą, historią, kultywowaniem tradycji regionalnych zarejestrowano 8, a są to:

 

W latach 1999 – 2000 zarejestrowano 2 spośród wymienionych. Aktywnością w działaniu wyróżnia się powstałe w 1959r Włoszczowskie Towarzystwo Krzewienia Kultury poprzez wspieranie i promowanie wydawnictw historycznych i regionalnych, współudział w organizowaniu imprez kulturalnych, coroczne organizowanie konkursów regionalnych o zasięgu powiatowym wśród dzieci i młodzieży (IV – IX), prezentacja dorobku kulturalnego połączona z promocją zakładów produkcyjnych Ziemi Włoszczowskiej na szczeblu wojewódzkim (6. XII 1999r – KCK), opieka nad Izbą Regionalna i wzbogacanie jej zbiorów a także zaangażowanie na rzecz tworzenia i prowadzenia Punktu Konsultacyjnego WSP. Podobną aktywność wykazuje Towarzystwo Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego (konkursy plastyczne i literackie, opieka nad Izba Pamięci). Inicjatywy stowarzyszeń skierowane do dzieci i młodzieży oraz promujące kulturę i tradycję Ziemi Włoszczowskie są wspierane przez Starostwo Powiatowe organizacyjnie i finansowo poprzez fundowanie nagród, pozyskiwanie sponsorów itp. Funkcjonują 2 stowarzyszenia zajmujące się działalnością wspierającą rozwój regionu, i są to:

 

Funkcjonuje również Stowarzyszenie Sympatyków Wędkarstwa i Rekreacji “Źródło Białej Nidy” w Moskorzewie, które posiada charakter rekreacyjno – sportowy. W latach 1999 – 2000 zarejestrowano 5 stowarzyszeń producentów rolnych o różnym zakresie działalności, i są to:

 

Stowarzyszenia producentów zrzeszają producentów określonych specjalności rolniczych, reprezentują ich interesy oraz zajmują się działaniem na rzecz podnoszenia poziomu produkcji jakością i zbytem produktów itp. Kolejnym stowarzyszeniem zarejestrowanym w 2000r jest stowarzyszenie “Bezpieczny Powiat”, którego celem jest działalność na rzecz bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałanie demoralizacji nieletnich, integrowanie działań różnych organizacji i samorządu, wykształcenie wśród społeczeństwa odczucia wspólnej odpowiedzialności społecznej za wykroczenia i nadużycia. Terenowych oddziałów stowarzyszeń zarejestrowano 7 i są to: 

 

Wysoką aktywnością na rzecz propagowania sportu i rekreacji wykazuje się “Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej” w Bukowie, które jest inicjatorem i współorganizatorem imprez środowiskowych oraz współorganizatorem imprez sportowych o charakterze ogólnopolskim np. Półmaratonu Świętokrzyskiego. Stowarzyszeniem zwykłym nie posiadającym osobowości prawnej jest Klub Gazety Polskiej z siedzibą w Bebelnie zarejestrowane w 1995r. Ponadto na naszym terenie funkcjonuje 61 jednostek OSP RP. Dokumentacja jednostek OSP znajduje się w Wydziale Edukacji, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki.

7. PLAN IMPREZ

Ramowy plan imprez organizowanych na terenie Powiatu Włoszczowskiego:

Styczeń: Wojewódzki Konkurs Kolęd i Pastorałek

Luty: Przegląd Zespołów Artystycznych oraz “Karnawałowe Chocki Klocki”

Marzec: Konkurs Poezji Chrześcijańskiej

Maj: Konkurs Wiedzy o Ziemi Włoszczowskiej Rajd ZHP “Śladami ludzi i wydarzeń”

Lipiec-Sierpień: Lato z Klekotem

Wrzesień: Dni Ziemi Włoszczowskiej

Październik: Rajd ZHP “Barwy Jesieni”

Grudzień: Sylwester na Rynku

 

 

WB01514_.gif (1071 bytes)
Powrót