Powiat Włoszczowski jest najbardziej wysuniętym na zachód powiatem województwa świętokrzyskiego. W jego skład wchodzą gminy Kluczewsko, Krasocin, Moskorzew, Radków, Secemin oraz Włoszczowa, będąca siedzibą władz powiatowych. Graniczy on z powiatami koneckim, kieleckim ziemskim i jędrzejowskim (województwo świętokrzyskie), radomszczańskim (województwo łódzkie) oraz częstochowskim ziemskim i zawierciańskim (województwo śląskie). Według J. Kondrackiego (1994) w ujęciu systematycznym tereny powiatu włoszczowskiego należą do następujących regionów fizycznogeograficznych:
Obszar Europa Zachodnia
Podobszar Pozaalpejska Europa Zachodnia (3)
Prowincja Wyżyna Małopolska (34)
Podprowincja Wyżyna Środkowo-Małopolska (342)
Makroregion Wyżyna Przedborska (342.1)
Mezoregion Niecka Włoszczowska (342.14)
Pasmo Przedborsko-Małogoskie (342.15)
Niecka Włoszczowska jest mezoregionem, którego wschodnia część
znajduje się w granicach województwa świętokrzyskiego i powiatu włoszczowskiego. Na
jej terenie znajdują się w całości gminy: Włoszczowa, Radków, Secemin i Moskorzew
oraz w części gminy: Krasocin i Kluczewsko. Pod względem ukształtowania powierzchni
przypomina misę o płaskim dnie i wyniesionych brzegach. Margliste podłoże kredy
pokrywają czwartorzędowe piaski, przewiane w wydmy, pomiędzy którymi występują
tereny podmokłe, bagniste i torfiaste. Znaczne powierzchnie na tym terenie zajmują
lasy. Pasmo Przedborsko-Małogoskie stanowi północno –
wschodnią granicę powiatu. Zbudowane jest z wapieni górnojurajskich i piaskowców
kredowych. Jest to monoklinalne pasmo ciągnące się na przestrzeni ok. 60 km. Wysokości
bezwględne wynoszą od 220 do 351 m n.p.m. Ciągłość pasma przerywają doliny rzek
Łośnej i Czarnej Włoszczowskiej.Odrodzony po prawie ćwierćwieczu
scalił na nowo 6 gmin dawnego Powiatu Włoszczowskiego, zlikwidowanego w 1975 roku i
rozparcelowanego na rzecz 3 województw: kieleckiego, częstochowskiego i
piotrkowskiego. Niegdyś jeden z największych w województwie, dziś zajmuje ósme
miejsce wśród 14 powiatów Województwa Świętokrzyskiego. Obejmuje swym zasięgiem
obszar 906 km2, liczy 48,4 tys. mieszkańców, co stanowi 3,6%
mieszkańców w skali województwa. Co czwarty mieszkaniec powiatu jest mieszkańcem Włoszczowy
– jedynego ośrodka miejskiego – pełniącego rolę siedziby powiatu. W niej też
mieszczą się wszystkie instytucje o charakterze ponadlokalnym.
Mimo
niekorzystnych zjawisk obserwowanych na terenie całego województwa, takich jak: znaczne
bezrobocie, regres demograficzny, rozdrobnienie i słaba kondycja gospodarstw rolnych,
niedoinwestowanie infrastruktury technicznej, szczególnie obszarów wiejskich, szereg
faktów napawa optymizmem. Włoszczowę ominęła likwidacja dużych państwowych
zakładów pracy i związane z tym bezrobocie strukturalne. Wiele z nich po
przekształceniach własnościowych funkcjonuje dalej i osiąga sukcesy. Powstało szereg
firm prywatnych. Na terenie powiatu działa 1,9 tys. podmiotów gospodarczych, wśród
których 82,2% stanowią zakłady będące własnością osób fizycznych. Mimo, iż
określa się powiat jako rolno – przemysłowy (użytki rolne stanowią prawie 53%
powierzchni ogólnej), to najwięcej, bo 43,4% osób znajduje zatrudnienie w przemyśle.
Największe zakłady zlokalizowane są na terenie gmin: Krasocin, Włoszczowa i Secemin i
związane są z wykorzystaniem zasobów naturalnych: drewna, skał wapiennych i piasku.
Trudno w tym miejscu nie wspomnieć o walorach przyrodniczych i historycznych regionu.
Znaczne kompleksy leśne, obfitujące w owoce runa leśnego, malowniczy krajobraz Pasma
Przedborsko – Małogoskiego, rozległe obszary niezurbanizowane oraz nieskażone
środowisko naturalne czynią te tereny szczególnie atrakcyjnymi pod względem
turystycznym. Wyjątkowo odpowiednie warunki posiada ten region dla rozwoju agroturystyki,
wypoczynku rodzinnego i turystyki rowerowej. Przykładem wykorzystania tych walorów jest
prężnie działający od 1995 r. Klub Turystyki Rowerowej – Ziemia Włoszczowska.
Ziemia włoszczowska może się poszczycić wspaniałymi
tradycjami historycznymi, wymienić choćby osiągnięcia Reformacji, czego dowodem są
zachowane do dziś pozostałości zborów w Ludyni, Gruszczynie, Łapczynej Woli czy
szkoły ariańskiej w Moskorzewie. To również miejsce wielu walk narodowowyzwoleńczych
i w obronie niepodległości. Stąd wywodzą się takie postaci jak: profesorowie Akademii
Krakowskiej Świętopełk z Rząbca, Jan Muscenius, Stanisław Jakobejus, Jan Brożek,
Hieronim Moskorzewski, bracia Emil i Mścisław Godlewscy czy sztandarowa postać Ziemi
Włoszczowskiej – hetman Stefan Czarniecki. Pozostałościami bogatej historii tej ziemi
są liczne zabytki architektury i sztuki. Oprócz wymienionych wcześniej zabytków
protestanckich są to głównie obiekty sakralne oraz pozostałości założeń dworskich
i pałacowych.
1. RYS HISTORYCZNY ZIEMI WŁOSZCZOWSKIEJ
Początki osadnictwa na terenach obecnego powiatu włoszczowskiego są bardzo dawne. Jak dowiodły badania archeologiczne najstarsze ślady pobytu człowieka pochodzą z wczesnego mezolitu. Według dotychczasowego stanu wiedzy, stanowisk archeologicznych, reprezentujących różne kultury, od mezolitu po wczesne średniowiecze, stwierdzono na tym terenie kilkaset. Obszary ich występowania są związane głównie z dolinami rzek: Białej Nidy, Pilicy i Czarnej Włoszczowskiej. Szczególnie liczne stanowiska reprezentują osady i cmentarzyska kultury łużyckiej (1200 – 400 rok p.n.e.).
2. WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE
Powiat włoszczowski to jeden z najbardziej atrakcyjnych, a zarazem, z różnych względów, najsłabiej wykorzystywanych turystycznie rejonów województwa świętokrzyskiego. Odwiedzających te tereny zachwyci różnorodność krajobrazu tej ziemi. Obok wapiennych wzgórz Pasma Przedborsko – Małogoskiego z ciekawą roślinnością kserotermiczną znajda tu równinne tereny pokryte znacznymi połaciami lasów, obok piaszczystych wydm – bogatą sieć rzeczną, stawy, śródleśne bagna i torfowiska. W krajobrazie dominują tereny leśne poprzecinane większymi kompleksami i enklawami użytków rolnych. Pod względem fizjograficznym tereny powiatu zajmują północną część Niecki Nidziańskiej, zwane Niecką Włoszczowską, od północnego wschodu ograniczone wzgórzami Pasma Przedborsko – Małogoskiego. Z uwagi na specyficzną budowę geologiczną podłoża i rzeźbę terenu, powodującą zabagnienie i częste występowanie torfowisk oraz niesprzyjające rozwojowi rolnictwa słabe gleby, tereny te w przeszłości pokrywały znaczne połacie lasów Puszczy Pilickiej. Obecnie lasy stanowią one ok. 40% ogólnej powierzchni i występują na słabszych glebach i terenach podmokłych. Dominują oczywiście pochodzące ze sztucznych nasadzeń różne typy borów z przeważającym udziałem w drzewostanie sosny pospolitej. Ich typy wyróżniają różne gatunki składające się na podszyt i runo, odmienne w zależności od warunków, w jakich występują. I tak są to: od występujących na skrajnie ubogich piaskach polodowcowych wydm – boru suchego, z licznymi gatunkami mchów i porostów w runie, poprzez bór świeży> i wilgotny, po bór bagienny z torfowcami, borówką bagienną, żurawiną i bagnem zwyczajnym. Najciekawsze lasy liściaste o charakterze naturalnym są chronione w dwu rezerwatach przyrody: Oleszno (gm. Krasocin) i Bukowa Góra (m. Kluczewsko). W pierwszym z nich, utworzonym 1970 r., w naturalnym, podmokłym obniżeniu terenu, na powierzchni ok. 54 ha, występują wielogatunkowe drzewostany o charakterze naturalnym, ze znacznym udziałem starodrzewu olszy czarnej, jesionu wyniosłego, dębu szypułkowego, jodły pospolitej i wielu innych. W bardzo bogatym podszycie należy zwrócić uwagę na skupiska reintrodukowanych tu cisów. Rezerwat sprawia wrażenie niemal pierwotnego i jest trudny do przebycia przez większą część roku. W bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu stwierdzono występowanie takich rzadkości ornitologicznych jak orlik krzykliwy i bocian czarny. Zupełnie odmienny charakter ma utworzony w 1959 r. rezerwat Bukowa Góra, chroniący różne typy buczyn porastających wapienne wzgórze. Jest to jedyny i ostatni płat naturalnego lasu bukowego na terenie powiatu. Rezerwat posiada duże walory krajobrazowe oraz jest ostoją wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin, wśród których na szczególną uwagę zasługują: pluskwica europejska, lilia złotogłów, bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko i szereg gatunków storczyków. Unikatowe w tej części kraju zbiorowiska roślinne są chronione w utworzonym w 1989 r. rezerwacie stepowym Murawy Dobromierskie. Na powierzchni ponad 36 ha zajmującej południowy stok zbudowanego z wapiennych skał jurajskich wzgórza chronione są murawy kserotermiczne z tak rzadkimi gatunkami roślin, jak: zawilec wielkokwiatowy, goryczka orzęsiona, aster gawędka, oman wierzbolistny i inne oraz związane z nimi bogactwo zwierząt (głównie owadów). Poprzez zmieniający się w ciągu roku koloryt kwietnego kobierca i liczne wychodnie białych skał rezerwat posiada wyjątkowe walory krajobrazowe. Jest ponadto doskonałym punktem widokowym na resztę Pasma Przedborsko – Małogoskiego i dolinę Pilicy. Dwa ostatnio wymienione rezerwaty są ozdobą utworzonego w 1988r. Przedborskiego Parku Krajobrazowego obejmującego blisko 17 tys. ha. najcenniejszych przyrodniczo terenów Pasma Przedborsko – Małogoskiego i doliny rzeki Czarnej Włoszczowskiej. Dla pełnego obrazu należy wymienić jeszcze położony w lasach kurzelowskich (gm. Włoszczowa) jedyny w województwie rezerwat ornitologiczny Ługi. Został on utworzony w 1981r. Dla ochrony naturalnego zespołu zarastającego zbiornika śródleśnego stanowiącego ostoję wielu rzadkich gatunków ptaków, m.in. żurawia, kszyka, cyraneczki i perkozka. Obok wyżej wymienionych rezerwatów na terenie powiatu ochroną konserwatorską objęto szereg innych cennych obiektów przyrodniczych. Jest to 29 pomników przyrody, 12 użytków ekologicznych i 1 obszar chronionego krajobrazu. Na uwagę zasługuje różnorodność fauny zamieszkującej te tereny. Dość licznie występuje zwierzyna łowna: jelenie, sarny, dziki i lisy, okresowo przebywają tu łosie. Nad rzekami i stawami występują licznie dwa gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt: wydra i bóbr, który przybył na te tereny z biegiem Pilicy. Bardzo bogaty jest świat ptaków – stwier dzono tu występowanie ok. 180 gatunków lęgowych, w tym takich jak: orlik krzykliwy, cietrzew, bocian czarny czy regularnie zalatujące: bielik i orzeł przedni. Podsumowując, znaczne kompleksy leśne obfitujące w owoce runa leśnego, malowniczy krajobraz, rozległe obszary niezurbanizowane oraz nieskażone środowisko naturalne czynią te tereny szczególnie atrakcyjnymi pod względem turystycznym. Wyjątkowo dobre warunki, bardzo słabo wykorzystane, posiada ten region dla rozwoju agroturystyki, wypoczynku rodzinnego i turystyki rowerowej.
3. ZNANE POSTACIE ZIEMI WŁOSZCZOWSKIEJ
Świętopełk z Rząbca (?-1497) – profesor Akademii Krakowskiej, jeden z pierwszych bibliofilów polskich. Jego ród posiadał w XV i XVI w. Rząbiec oraz Nieznanowice k. Włoszczowy.
Jan Muscenius (ok. 1532-1602) – pochodził z Kurzelowa, w 1558r. otrzymał katedrę astrologii w Akademii Krakowskiej. Przeprowadzał w tym czasie samodzielne obserwacje astronomiczne, później zaś poświęcił się studiom teologicznym.
Stanisław Jakobejus (1540-1612) – kurzelowianin, w 1568r. objął po Musceniusu katedrę astrologii. W 1578r. wyjechał studiować na Uniwersytecie Padewskim, gdzie zdobył doktorat z medycyny.
Jan Brożek (1585-1652) – pochodził z Kurzelowa, po otrzymaniu na Akademii Krakowskiej tytułu bakałarza sztuk wyzwolonych zainteresował się matematyką i astronomią. Jego teoria liczb wyprzedzała prawie o półwiecze twierdzenia wielkiego matematyka francuskiego P. de Fermata, którego odkrycia utorowały drogę rachunkowi prawdopodobieństwa, rachunkowi całkowemu i różniczkowemu. Interesował się również medycyną, wymową, teologią oraz kartografią. Korespondował nawet z Galileuszem.
Hieronim Moskorzewski (? –1625) – z Moskorzewa, pisarz religijny, działacz kalwiński i ariański, współtwórca Katechizmu Rakowskiego.
Stefan Czarniecki (1599 – 1665) – wojewoda ruski, hetman polny koronny, bohater wojen szwedzkich. Pochodził z Czarncy, tu ufundował kościół parafialny, gdzie znajduje się jego mauzoleum.
Kantorbery Tomasz Tymowski (1790-1850) – pochodził z Łapczynej Woli. Poseł na Sejm, poeta, przedstawiciel epoki przejściowej, w jego twórczości widać elementy oświeceniowe i preromantyczne.
Emil Godlewski (1847-1850) – urodził się w Krasocinie, botanik, jako jeden z pierwszych badaczy zajmował się fizjologią roślin, organizator i nauczyciel wyższych uczelni rolniczych.
Mścisław Godlewski (1847-1930) – brat Emila, prawnik, publicysta i wydawca, redaktor czasopism “Niwa” i “Słowo”.
4. ZABYTKIZabytki warte zobaczenia na terenie Powiatu
Włoszczowskiego:
Barokowy kościół parafialny we Włoszczowie z XVII w., z wieżami dobudowanymi w 2 poł. XIX w.. W kościele tym znajduje się cudowny obraz NMP ze św. Józefem i św. Joachimem.
Gotycki kościół pokolegiacki z 1360 r. w Kurzelowie o ciekawym rozwiązaniu architektonicznym polegającym na wsparciu sklepienia nawy na jednym filarze. Znajduje się tu również drewniana kaplica cmentarna p.w. Św. Anny z XVIII w.
Pozostałości podworskiego parku w Kluczewsku ze spichlerzem w stylu romantycznego neogotyku i rządcówką z początku XIX w. W Łapczynej Woli ruiny zboru z początku XVII w.
W Olesznie: na wyspie otoczonej fosą malowniczy dwór z końca XVIII w. wybudowany na olszowych palach oraz wczesnobarokowy kościół parafialny z ciekawą dekoracją stiukową i obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem przeniesionym w 1680 r. ze zlikwidowanego kościoła w pobliskim Chotowie.
Holenderski wiatrak w Krasocinie oraz ruiny zboru ariańskiego, później kościoła p.w. św. Michała w pobliskim Gruszczynie.
Dawny zbór ariański z poł. XVI w. oraz drewniany dwór z XVIII w. w Ludyni.
Rodowe gniazdo Stefana Czarnieckiego – Czarncę, a w niej wczesnobarokowy kościół-mauzoleum hetmana z licznymi pamiątkami po nim i jego rodzinie, szkołę z izbą tradycji hetmana oraz park-arboretum, w którym zgromadzono ok. 300 gatunków ciekawych drzew i krzewów.
W Seceminie – ważnym ośrodku reformackim w XVI w. - kościół fundacji rodu Szafrańców, gotycki z barokowymi przekształceniami.
Kościół z XIV w. w Moskorzewie oraz gotycki budynek mieszczący wg tradycji w XVI w. szkołę ariańską.
Neogotycki kościół z 1903 r. w Dzierzgowie z cudownym obrazem NMP z XVII w., zdobytym rzekomo w 1651 r. przez Jana Myszkowskiego na Rusi.
Drewniane kościoły parafialne Kossowie (XVII w.) i w Bebelnie (XVIII w.).
Barokowy kościół parafialny we Włoszczowie z XVII w.,
z wieżami dobudowanymi w 2 poł. XIX w.. W kościele tym znajduje się
cudowny obrazNMP ze św. Józefem i św. Joachimem.
Wykaz nieruchomych dóbr kultury Powiatu Włoszczowskiego:
GMINA WŁOSZCZOWA
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
Bebelnio Wieś
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Bebelno Parafia Bebelno |
Czarnca
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Czarnica Parafia Czarnica |
Konieczno
|
Zna Konwencji Haskiej |
Parafai Konieczno |
Kurzelów
Kaplica cmentarna |
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Kurzelów
Parafia Kurzelów Parafia Kurzelów |
Danków Duży – Kapliczka z pierwszej połowy XIX w. |
Znak Konwencji Haskiej |
Gmina Włoszczowa |
Nieznanowice
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
W tym miasto Włoszczowa
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
|
Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Włoszczowa |
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
|
Znak Konwencji Haskiej |
Urząd Gminy we Włoszczowie |
|
Znak Konwencji Haskiej |
Urząd Gminy we Włoszczowie |
|
Znak Konwencji Haskiej |
Urząd Gminy we Włoszczowie |
GMINA MOSKORZEW
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
Moskorzew
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Moskorzew Gmina Moskorzew Gmina Moskorzew Gmina Moskorzew Gmina Moskorzew |
Chlewice
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Chlewice Gmina Moskorzew |
Mękarzów - Dworek z pozostałościami parku z XVIII w. |
Znak Konwencji Haskiej |
Gmina Moskorzew |
GMINA KRASOCIN
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
Krasocin
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Oleszno
|
Znak Konwencji Haskiej
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Sułków – Kapliczka z XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena |
Znak Konwencji Haskiej |
|
Gruszczyn – Ruina zbioru zapewne druga połowa XVI w. |
Znak Konwencji Haskiej |
|
Świdno - Kapliczka z pierwszej połowy XIX w. |
Znak Konwencji Haskiej |
|
Wola Świdzińska
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Nadleśnictwo Włoszczowa |
Ludynia
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Gieryński Stanisław |
Chotów – stary młyn |
Znak Konwencji Haskiej |
GMINA KLUCZEWSKO
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
Kluczewsko
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Kluczewsko
Włoszczowski Tadeusz |
|
Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Kluczewsko |
|
Znak Konwencji Haskiej |
Skarb Państwa |
Stanowiska
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Rączki
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
GMINA RADKÓW
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
Radków – Dwór i pozostałości parku krajobrazowego |
Znak Konwencji Haskiej |
Wernicki Wojciech |
|
Znak Konwencji Haskiej |
Parafia Dzierzgów |
Kosów
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Kwilina
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Bieganów – Dwór z parkiem |
Znak Konwencji Haskiej |
Świdzińska Eugenia, Bujak Andrzej |
Ojsławice – Park dworski |
Znak Konwencji Haskiej |
Urząd Gminy Radków |
Świerków – Park dworski |
Znak Konwencji Haskiej |
Minda Marian |
Sosna – Kapliczka z XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena |
Znak Konwencji Haskiej |
Gmina Radków |
GMINA SECEMIN
Nazwa |
Sposób zabezpieczenia |
Właściciel (użytkownik) |
Secemin
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Bichniów
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Brzozowa – Dwie kapliczki przydrożne z około połowy XIX w. |
Znak Konwencji Haskiej |
Gmina Secemin |
Czaryż
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
|
Znak Konwencji Haskiej |
Gmina Secemin |
Kuczków
|
Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej Znak Konwencji Haskiej |
|
Wola Kuczkowska – Dom drewniany z XX w. |
Znak Konwencji Haskiej |
Henryk Idziak |
WŁOSZCZOWA
Ponad 39 % powierzchni gminy zajmują lasy, co sprzyja turystyce rodzinnej. Miłośnicy przyrody mogą obejrzeć pomniki przyrody, rezerwat ornitologiczny “Ługi”, park arboretum w Czarncy. Samo miasto stanowi rozwijający się od lat 60-tych ośrodek przemysłowy i usługowy. Obok największych zakładów: ZSB STOLBUD S.A., OSM, ZPUE – Bogusław Wypychewicz S.A., Effector, PUH ELEKTOMAX, w gminie zarejestrowanych jest prawie 900 podmiotów gospodarczych. Rozwojowi miasta sprzyja konsekwentnie prowadzona polityka proekologiczna samorządu oraz inwestycje w tym zakresie (nowoczesna oczyszczalnia ścieków, wysypisko odpadów komunalnych, magistrala ciepłownicza, sieć kanalizacji). W 1997r. gmina została laureatką konkursu na najbardziej ekologiczną gminę miejską województwa kieleckiego. W chwili obecnej dobiega końca budowa nowoczesnej hali sportowej. W mieście oprócz większości instytucji o charakterze powiatowym, działa szereg organizacji i towarzystw społecznych. Od kilku lat władze samorządowe wydają miesięcznik regionalny “Głos Włoszczowy” oraz sponsorują wydawanie półrocznika “Włoszczowskie Zeszyty Historyczne”. SECEMIN Gmina rolniczo-leśna, dominują uprawy żyta, pszenicy i ziemniaków. Lasy stanowiące około 1/3 powierzchni gminy są dobrymi terenami dla grzybiarzy i zbieraczy runa leśnego. Secemin od XIV w. do roku 1870 był miastem, ale z tego okresu nie zachowało się wiele zabytków. Najcenniejszym jest gotycki kościół parafialny przebudowany w XVIII w., a także parki podworskie w Krzepinie, Bichniowie i Czaryżu. Największym zakładem na terenie gminy jest Korporacja AHG “Prebet” Sp. z o.o. w Żelisławicach produkujący beton komórkowy. Gmina ma dobre połączenia komunikacyjne z siedzibą powiatu - Włoszczową, Częstochową i Śląskiem.
MOSKORZEW
Gmina rolnicza, z przewagą ziem lekkich. Tereny o starym osadnictwie i ciekawych zabytkach historycznych. Z tych ostatnich należy wymienić kościół parafialny w Moskorzewie z XIV w. W okresie reformacji zamieniony na zbór kalwiński a następnie ariański. W pobliżu kościoła znajduje się park z zabudowaniami dworskimi z XVIII w. oraz późnogotycki obiekt murowany, który według tradycji miał być siedzibą szkoły ariańskiej. Ze stawów w parku bierze początek rzeka Nida. Innym zabytkiem godnym uwagi jest park w Chlewicach z zachowanym zespołem budynków podworskich. Znaczne powierzchnie lasów, cisza i spokój stwarzają doskonałe warunki dla zmęczonych wielkomiejskim gwarem.
RADKÓW
Gmina rolnicza, w dużym stopniu zalesiona, brak zakładów przetwórstwa i przemysłu. Największym atutem gminy jest wspaniała przyroda i czyste środowisko. Urozmaicone lasy, zwłaszcza mieszane oraz liczne obiekty stawowe stanowią atrakcyjne tereny letniskowe i turystyczne. Bazę turystyczną stanowi ośrodek wypoczynkowy w Chyczy. Piękno krajobrazu uzupełniają obiekty zabytkowe: zespoły dworskie w Radkowie, Bieganowie, Kwilinie, Ojsławicach, kościół parafialny w Dzierzgowie, wybudowany w 1903 r. z zabytkami: po poprzednich świątyniach drewnianych i cudownym obrazem NMP z XVII w., drewniany kościół parafialny w Kossowie z XVII w. Kolejnym atutem, ważnym dla turystów, ale i dla potencjalnych inwestorów, jest bardzo dobry stan sieci drogowej.
KLUCZEWSKO
Gmina rolnicza o przewadze gleb lekkich i nieurodzajnych. Brak dużych zakładów przemysłowych, a w związku z tym brak zanieczyszczeń. Leży w obrębie Wyżyny Środkowo-Małopolskiej, której obszar stanowi Niecka Włoszczowska, leżąca po obu stronach Pilicy. Południowo-wschodnią część gminy otacza osłona mezozoiczna Gór Świętokrzyskich (Pasmo Przedborsko – Małogoskie). Wysokość wapiennych pagórków dochodzi do 340 m. n.p.m. Obszar gminy odwadniany jest przez rzekę Pilicę, która stanowi zachodnią granicę gminy i jej prawobrzeżny dopływ Czarną. W roku 1988 został tu utworzony Przedborski Park Krajobrazowy obejmujący ok. 2/3 powierzchni gminy. Na jego terenie znajdują się rezerwaty: “Murawy Dobromierskie” o unikatowej w tej części kraju stepowej florze oraz leśny “Bukowa Góra”. Urozmaicona rzeźba terenu i nieskażona przyroda sprzyja rozwojowi turystyki pieszej i rowerowej. Stwarza to możliwość lokaty kapitału w usługach turystycznych. W ostatnich latach samorząd gminny realizuje inwestycje z zakresu ochrony wód: oczyszczalnie ścieków w Kluczewsku i Dobromierzu.
KRASOCIN
Gmina rolnicza, ale na jej terytorium istnieją dwa liczące się w skali województwa zakłady pracy: Zakłady Przemysłu Wapienniczego “Lhoist” Bukowa i Zakłady Produkcji Silikatów “Ludynia” Sp z o.o. Część gminy zajmują ciekawe krajobrazowo i turystycznie tereny Pasma Przedborsko – Małogoskiego i Przedborskiego Parku Krajobrazowego. Do atrakcji gminy należą zabytki z XVI i XVII wieku parki, dwory, zbory ariańskie. Bazę noclegową zapewniają gospodarstwa agroturystyczne w Krasocinie, Chotowie i w Nowym Dworze. Obecnie gmina jest w ok. 75% zwodociągowana, ma dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną i telefoniczną.
Na terenie Powiatu zarejestrowano ogółem 44 stowarzyszenia o różnym zakresie i charakterze działalności. Osobowość prawną posiada 43 z nich. W latach 1999 – 2000 wpisano do rejestru 21 stowarzyszeń. W tej grupie funkcjonuje 8 stowarzyszeń kultury fizycznej i są to:
Ludowy Klub Sportowy “Pieski” w Kurzelowie;
Zakładowy Klub Sportowy “Bucovia” w Bukowie;
Zakładowy Klub Sportowy “Hetman” we Włoszczowie;
Klub Sportowy “Orion” w Krasocinie;
Włoszczowskie Nauczycielskie Towarzystwo Sportowe przy Hali Sportowej we Włoszczowie;
Miejski Klub Sportowy “Włoszczowa” Hala Sportowa OSP;
Powiatowy Szkolny Związek Sportowy;
Ludowy Zespół Sportowy “Zieleń” w Żelisławicach;
Ostatnich 5 utworzono w 1999 – 2000 r.
Celem statutowym wymienionych klubów jest amatorskie uprawianie sportu organizowanie różnych form współzawodnictwa, inicjowanie w lokalnych środowiskach różnych form aktywności ruchowej i rekreacyjnej. Wszystkie stowarzyszenia kultury fizycznej wykazują się aktywnością w swoich środowiskach. Imprezy sportowe i turnieje o zasięgu powiatowym były wspierane organizacyjnie i finansowo przez Starostwo poprzez przygotowanie dyplomów, fundowanie pucharów, drobnych upominków, itp. Szczególnym rodzajem klubu sportowego są uczniowskie kluby sportowe, które działają na zasadach przewidzianych w ustawie z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji w sądzie. Po spełnieniu warunków określonych ustawą i przedłożeniu stosownej dokumentacji podlegają wpisowi do ewidencji prowadzonej w Wydziale Edukacji, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki. Ogółem wpisano do rejestru 11 uczniowskich klubów sportowych, i są to:
Ludowo – Uczniowski Klub Sportowy “Start” w Zespole Przedszkolno Szkolnym w Dobromierzu;
Uczniowski Klub Sportowy “Sokół” w Zespole Szkół Rolniczych we Włoszczowie;
Uczniowski Klub Sportowy “Chart” w Szkole Podstawowej w Woli Wiśniowej;
Uczniowski Klub Sportowy “Żaczek” w Szkole Podstawowej w Kurzelowie;
Uczniowski Klub Sportowy “Viktoria” w Publicznej Szkole Podstawowej w Chlewicach;
Uczniowski Klub Sportowy “Olimpia” w Szkole Podstawowej nr 2 we Włoszczowie;
Uczniowski Klub Sportowy “ Jedynka ” w Szkole Podstawowej nr 1 we Włoszczowie;
Uczniowski Klub Sportowy “Gacuś” w Szkole Podstawowej w Koniecznie;
Uczniowski Klub Sportowy “Sfinx” w Zespole Przedszkolno – Szkolnym w Kluczewsku;
Uczniowski Klub Sportowy przy Publicznym Gimnazjum nr 2 we Włoszczowie;
Uczniowski Klub Sportowy “Pilawa” w Gimnazjum w Moskorzewie;
W latach 1999 – 2000 wpisano do ewidencji 6 uczniowskich klubów sportowych. Inicjatorami tworzenia uczniowskich klubów sportowych są nauczyciele i rodzice uczniów poszczególnych szkół. Każdy z klubów określa w swoim statucie zakres działalności i rodzaje uprawianych dyscyplin sportowych. Dominuje lekkoatletyka, tenis stołowy, piłka siatkowa, ręczna i nożna. Zarządy klubów i członkowie organizują wśród dzieci i młodzieży zajęcia sportowe i rekreacyjne oraz różne formy współzawodnictwa zmierzające do doskonalenia uzdolnień i sprawności fizycznej a także aktywności ruchowej wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Zajęcia tego typu są też formą spędzają wolnego czasu. Dzieci i młodzież pod patronatem klubów bierze udział w zawodach sportowych międzyszkolnych, regionalnych i wojewódzkich w różnych dyscyplinach sportowych. Ludowo – Uczniowskie Kluby Sportowe ściśle współpracują z Zarządem Wojewódzkim Ludowych Zespołów Sportowych i aktywnie uczestniczą w kalendarzu imprez sportowych tej organizacji. Działalność Uczniowskiego Klubu Sportowego “Pilawa” została w bieżącym roku nagrodzona przez władze wojewódzkie Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej zestawem sprzętu sportowego w wysokości ok. 10000 zł. Aktywność środowisk zrzeszonych w klubach jest wspierana przez Starostwo poprzez zakup upominków, pucharów, dyplomów itp. Koordynatorem działań Uczniowskich Klubów Sportowych lub współorganizatorem imprez o charakterze sportowo – rekreacyjnym jest Powiatowy Szkolny Związek Sportowy (np. 01. 06 – Dzień Sportu Szkolnego). Stowarzyszeń o szerokim zakresie działalności statutowej związanej z kulturą, oświatą, historią, kultywowaniem tradycji regionalnych zarejestrowano 8, a są to:
Lions Club Włoszczowa – Hetman we Włoszczowie;
Stowarzyszenie Miast Bliźniaczych Włoszczowa – Le Passage;
Społeczne Towarzystwo Charytatywne im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego we Włoszczowie;
Włoszczowskie Towarzystwo Krzewienia Kultury z siedzibą we Włoszczowie;
Towarzystwo Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego z siedzibą w Czarncy;
Klub Inteligencji Katolickiej we Włoszczowie;
Stowarzyszenie “Wspólny Cel” we Włoszczowie;
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Włoszczowskiej;
W latach 1999 – 2000 zarejestrowano 2 spośród wymienionych. Aktywnością w działaniu wyróżnia się powstałe w 1959r Włoszczowskie Towarzystwo Krzewienia Kultury poprzez wspieranie i promowanie wydawnictw historycznych i regionalnych, współudział w organizowaniu imprez kulturalnych, coroczne organizowanie konkursów regionalnych o zasięgu powiatowym wśród dzieci i młodzieży (IV – IX), prezentacja dorobku kulturalnego połączona z promocją zakładów produkcyjnych Ziemi Włoszczowskiej na szczeblu wojewódzkim (6. XII 1999r – KCK), opieka nad Izbą Regionalna i wzbogacanie jej zbiorów a także zaangażowanie na rzecz tworzenia i prowadzenia Punktu Konsultacyjnego WSP. Podobną aktywność wykazuje Towarzystwo Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego (konkursy plastyczne i literackie, opieka nad Izba Pamięci). Inicjatywy stowarzyszeń skierowane do dzieci i młodzieży oraz promujące kulturę i tradycję Ziemi Włoszczowskie są wspierane przez Starostwo Powiatowe organizacyjnie i finansowo poprzez fundowanie nagród, pozyskiwanie sponsorów itp. Funkcjonują 2 stowarzyszenia zajmujące się działalnością wspierającą rozwój regionu, i są to:
Klub Inicjatyw Społecznych we Włoszczowie;
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Gminy Radków;
Funkcjonuje również Stowarzyszenie Sympatyków Wędkarstwa i Rekreacji “Źródło Białej Nidy” w Moskorzewie, które posiada charakter rekreacyjno – sportowy. W latach 1999 – 2000 zarejestrowano 5 stowarzyszeń producentów rolnych o różnym zakresie działalności, i są to:
Stowarzyszenie Producentów Ziemniaków we Włoszczowie;
Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej we Włoszczowie;
Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej w Chlewicach;
Regionalne Stowarzyszenie Producentów Drobiu “Smakdrób” we Włoszczowie;
Międzygminne Stowarzyszenie producentów Mleka we Włoszczowie;
Stowarzyszenia producentów zrzeszają producentów określonych specjalności rolniczych, reprezentują ich interesy oraz zajmują się działaniem na rzecz podnoszenia poziomu produkcji jakością i zbytem produktów itp. Kolejnym stowarzyszeniem zarejestrowanym w 2000r jest stowarzyszenie “Bezpieczny Powiat”, którego celem jest działalność na rzecz bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałanie demoralizacji nieletnich, integrowanie działań różnych organizacji i samorządu, wykształcenie wśród społeczeństwa odczucia wspólnej odpowiedzialności społecznej za wykroczenia i nadużycia. Terenowych oddziałów stowarzyszeń zarejestrowano 7 i są to:
Związek Kombatantów RP i Więźniów Politycznych w Kluczewsku;
Zjednoczony Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów – Koło Terenowe w Kluczewsku;
Gminne Koło Pszczelarzy w Kluczewsku;
Polski Związek Wędkarski – Zarząd Okręgu w Piotrkowie Trybunalskim – Koło w Kluczewsku;
Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej “Bukowa” w Bukowie;
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne – Oddział Wojewódzki w Kielcach z siedzibą we Włoszczowie;
Wysoką aktywnością na rzecz propagowania sportu i rekreacji wykazuje się “Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej” w Bukowie, które jest inicjatorem i współorganizatorem imprez środowiskowych oraz współorganizatorem imprez sportowych o charakterze ogólnopolskim np. Półmaratonu Świętokrzyskiego. Stowarzyszeniem zwykłym nie posiadającym osobowości prawnej jest Klub Gazety Polskiej z siedzibą w Bebelnie zarejestrowane w 1995r. Ponadto na naszym terenie funkcjonuje 61 jednostek OSP RP. Dokumentacja jednostek OSP znajduje się w Wydziale Edukacji, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki.
7. PLAN IMPREZ
Ramowy plan imprez organizowanych na terenie Powiatu Włoszczowskiego:
Styczeń: Wojewódzki Konkurs Kolęd i Pastorałek
Luty: Przegląd Zespołów Artystycznych oraz “Karnawałowe Chocki Klocki”
Marzec: Konkurs Poezji Chrześcijańskiej
Maj: Konkurs Wiedzy o Ziemi Włoszczowskiej Rajd ZHP “Śladami ludzi i wydarzeń”
Lipiec-Sierpień: Lato z Klekotem
Wrzesień: Dni Ziemi Włoszczowskiej
Październik: Rajd ZHP “Barwy Jesieni”
Grudzień: Sylwester na Rynku